Transport toekomstbestendig maken – het physical internet als toekomstbeeld voor de logistiek van morgen
Werkjaar 2019
Inleiding
De BIG themagroep “Mobiliteit en buisleidingen” brengt mensen samen die vanuit verschillende invalshoeken bereid zijn out-of-the-box na te denken over de toekomst van ons transportsysteem. In het werkjaar 2019 werd gewerkt rond het wervende, doch voor sommigen enigszins controversiële of te abstracte, concept van de Physical Internet (PI). Het fysieke internet zou goederenstromen in de toekomst laten lopen zoals het dataverkeer vandaag via het internet verloopt. Buisleidingen hebben intrinsiek reeds karakteristieken die aansluiten op dat innovatieve concept.
De BIG themagroep wil haar rol oppakken in het proces naar toekomstbestendig transport, waarbij inspanningen van doen zijn vanuit alle transportmodaliteiten. Het Physical Internet is hierin eerder een integrerend instrument dan een doel op zich.
De BIG themagroep “Mobiliteit en buisleidingen” sluit met deze samenvattende paper hun werkjaar af. Deze wordt voorgelegd aan de taskforce binnen BIG die bekijkt hoe dit verder dient opgepakt te worden.
Context
Vandaag maken we een tijdperk van transitie(s) mee. De desastreuse effecten van klimaatveranderingen beginnen steeds meer naar boven te komen. Sectoren zoals energie, chemie en logistiek zijn mede veroorzakers van die effecten. Een fundamenteel herontwerpen van deze sectoren dringt zich op. Ook rond transport en mobiliteit zijn nieuwe paradigma’s van doen. De Verenigde Naties (VN) hebben in 2015 ‘Sustainable Development Goals’ (SDGs) opgesteld om de uitdagingen waar de mensheid momenteel voor staat, dringend aan te pakken; de sense-of-urgency wordt steeds duidelijker. De Europese Commissie heeft bij haar aantreden in 2019 een Green Deal gelanceerd. Urgentie, draagvlak, maar ook hysterie, zijn de drie moeilijk te verenigen termen die het meest vallen als het Groene Akkoord van de Europese Commissie ter sprake komt. Het is duidelijk dat in dit ambitieuse plan dat Europa als eerste continent klimaat-neutraal moet maken in 2050, transport en mobiliteit niet kunnen achterblijven en ook substantiële inspanningen gaan moeten leveren.
Logistiek onder druk
De logistieke sector staat vandaag onder druk en wordt veelal aangewezen als schuldige voor veel maatschappelijke overlast en veroorzaker van problemen voor milieu en klimaat. De sector is meer dan ooit gefragmenteerd en dit heeft een grote maatschappelijke impact. Niet enkel het zeer grote aantal kleine logistieke bedrijven die allemaal hun stukje van de goederenstromen opeisen, maar ook de steeds kleinere en frequentere leveringen veroorzaken veel maatschappelijke hinder. De levertijd wordt alsmaar korter, voornamelijk gestuurd door de dogma’s van de e-commerce: “next day” of zelfs “same day”. In een tijd van groeiend capaciteitstekort -niet alleen in infrastructuur maar bijvoorbeeld ook in vrachtwagenchauffeurs- vertaalt zich dit in de verdere versnippering en verspreiding van stromen, een groeiende “camionettisering” en een verlammende congestionering van onze samenleving.
Met haar huidige verdienmodellen, die ervan uitgaan dat er voldoende vervoerscapaciteit voor handen is, zal de logistiek het tij niet kunnen keren. Het snel groeiend capaciteitstekort kan enkel beantwoord worden door capaciteit te delen tussen meerdere verladers, die hun stromen moeten bundelen en consolideren. De oplossing oogt simpel: slimme combinaties maken die dikke stromen opleveren, hetgeen tegelijk de transportkost en de maatschappelijke hinder minimaliseert en de frequentie maximaliseert.
Physical Internet als antwoord
Clusteren, bundelen, delen en poolen zijn de codewoorden voor het efficiënter maken en verduurzamen van transport. Het goede nieuws is dat er consensus groeit over het na te streven eindbeeld: het Physical Internet (PI) oftewel de logistiek organiseren zoals het dataverkeer via het internet. Steeds meer bedrijven, academici en nu ook overheden zien daarin het model voor een faire en duurzame logistiek van de toekomst. Dit PI-concept werd uitgewerkt door ALICE (Alliance for Logistics Innovation through Collaboration in Europe) een platform met een 150-tal toonaangevende actoren uit bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen, dat samen met de Europese Commissie nadenkt over innovaties in transport en logistiek.
Het Physical Internet integreert de volledige logistieke keten. Voor Nederland en België betekent dit een integratie van havens als gateways, de Extended Gateways en het hinterland tot en met de zogenaamde “last mile”, vaak in een verstedelijkte regio. Het is duidelijk dat de havens in afstemming met hun achterland een meer actieve regierol zullen moeten opnemen om in- en uitgaande stromen zoveel mogelijk in synchromodale corridors te consolideren en te kanaliseren zodat de maatschappelijke hinder kan geminimaliseerd worden. Door die sterke achterlandconnecties kan de logistiek ook de andere industriële sectoren versterken. Vanuit goed gekozen hubs in het achterland kan dan de fijndistributie (last mile) georganiseerd worden in een vaak verstedelijkte omgeving. Het Physical Internet zou letterlijk het verbindende systeem kunnen zijn.
Het is misschien net de moeilijke verhouding tussen logistiek en maatschappij vandaag die een uniek momentum biedt om de logistiek radicaal te hertekenen en van onze regio de slimme en duurzame regisseur te maken van het Physical Internet en waarbij de overheid een actieve rol opneemt om de maatschappelijke toegevoegde waarde van logistiek en industrie verder te verhogen. Dat kunnen we alleen maar als we de krachten bundelen: bedrijfswereld, onderzoekswereld en overheid, samen met het maatschappelijk middenveld, die een New Deal voor de logistiek aangaan en resoluut kiezen voor een nieuw logistiek kader, een “deal voor de toekomst”. Als de actoren hier lokaal in Nederland en België het momentum niet grijpen, dan staan nieuwe spelers, zoals internet- of e-commercegiganten (cfr. Amazonisering) klaar om de logistiek over te nemen, desgevallend zonder inbreng van de lokale actoren en met controle (en toegevoegde waardecreatie) van buitenaf…
Physical Internet – het perfecte transportsysteem
Het Physical Internet is vandaag nog een toekomstbeeld. Desalniettemin is het belangrijk dat hier rond een verhaal wordt opgebouwd, m.a.w. een narratieve benadering wordt gehanteerd. Het zou een streven moeten zijn naar een ‘perfect’ transportsysteem, in termen van automatisering, standaardizering, integratie, connectiviteit en vrije toegang (open access). Het uiteindelijke doel is zero emissions logistiek en mobiliteit. Door werk te maken van een slim, geïntegreerd en hypergeconnecteerd systeem waarbij de beschikbare netwerkcapaciteiten optimaal benut worden en zo leiden tot efficiënte, effectieve één duurzame logistiek, supply chains en transport, kunnen we dit eindbeeld nastreven.
Wat is de rol van buisleidingen in het PI-verhaal? Buisleidingen dienen vooreerst de status te krijgen van een volwaardige vijfde transportmodaliteit, bovenop weg-, spoor-, water- en lucht. Buisleidingen blijven essentieel voor de traditionele toepassingen (transport van gassen en fluïda), maar kunnen ook in aanmerking komen voor andere goederenstromen, bijv. stukgoed en pakketjes. Dit vergt dan wel een switch in infrastructurele vereisten (o.a. grotere diameters), maar ook in te hanteren business- en beheersmodellen. Buisleidingen kunnen vervolgens een cruciale rol spelen in de verdere realisatie van de Physical Internet. Op langere termijn worden deze 5 onderscheiden vervoerwijzen één, volledig geconnecteerd, geïntegreerd en geoptimaliseerd (multimodaal) transportsysteem (dit zou dan het Physical Internet zijn).
BIG als verbinder
De vraag is wat BIG kan betekenen in het brede debat rond de toekomst van transport met de Physical Internet als eindbeeld?
Volgende rollen kan BIG als verbindende partij opnemen (met aanduiding van eenduidige KPIs voor de opvolging):
- Debat rond toekomst van transport met in het bijzonder de rol voor buisleidingen hierin aanzwengelen, zowel onder leden binnen de organisatie BIG als naar buiten toe (bvb. op internationale fora, zoals ETP-ALICE, VNDelta,… (KPI: # optredens van BIG op fora);
- Nodig (bijkomend) onderzoek rond nieuwe toepassingen voor buisleidingen identificeren, faciliteren en becommentariëren, in samenwerking met kennisinstellingen (KPI: # onderzoeken, thesissen, projectwerken met directe betrokkenheid van BIG); Stichting Pipeliner is hiervoor de natuurlijke partner; connectie met andere kennisinstellingen, zoals universiteiten en hogescholen, wordt gezocht;
- Deelnemen aan toekomstdebat rond transport, mobiliteit en logistiek vanuit quadrupel helix benadering (KPI: # deelnames aan debatten met actieve inbreng van BIG);
- Kennisdeelplatform rond nieuwe toepassingen van buisleidingen ten behoeve van logistiek en mobiliteit worden (KPI: # referenties op kennisplatform);
- Het concept Physical Internet vertalen naar een narratief rond nieuwe buisleidingentoepassingen (KPI: # publicaties in media);
- Ambassadeurschap opnemen rond zero emissions transport met Physical Internet als beeld (KPI: # aantal optredens als ambassadeur).
De Buisleidingen Industrie Gilde (BIG) wil in de eerste plaats verbindend werken en de verschillende betrokken actoren, verschillende zienswijzen en competenties samenbrengen en de dialoog opzetten en/of faciliteren.
Slotbijeenkomst werkjaar 19-12-19:
Themagroep BIG Buisleidingen en Mobiliteit