Terug naar overzicht
Geplaatst op 22-06-2022 door

Betere aansluiting ontwerp en uitvoering en geen gedoe over meerwerk

Terug naar overzicht
Geplaatst op 22-06-2022 door BIG

Betere aansluiting ontwerp en uitvoering en geen gedoe over meerwerk

De realisatie van een warmtenet voor bestaande bouw is vaak complex, zeker in dicht bebouwd stedelijk gebied. Tijdens de aanleg blijkt het op papier getekende ontwerp dan lang niet altijd even praktisch uitvoerbaar. Uiteindelijk gaat dit ten koste van een efficiënte uitvoering en bovendien confronteert het de omgeving met onnodige hinder. Om hier een oplossing voor te vinden, werkt Vattenfall steeds vaker met een bouwteamconstructie; de aannemende partij wordt dan vroegtijdig betrokken bij de planvorming voor een wijkaanpak.



Om de ontwerp- en uitvoeringsfase beter op elkaar te laten aansluiten, startten energieleverancier Vattenfall en aannemer A.Hak – in Nederland vooral actief op het gebied van aanleg van ondergrondse infrastructuur – in 2018 een pilot. Centraal stond de vraag: kunnen we niet al bij het ontwerp van een warmtenet – in de voorbereidende fase voorafgaand aan de uitvoering – samen optrekken om tot een op de praktijk toegesneden ontwerp te komen? De pilot had betrekking op een deel van de Amsterdamse Gentiaanbuurt. De nieuwe manier van werken heeft hier uiteindelijk geleid tot een besparing van 60% op de kosten van de voorbereidende fase.

 

Bij nieuwbouw heeft aannemer alle ruimte

“Traditioneel komt een uitvoerende partij pas in beeld wanneer de opdrachtgever al een plan en een ontwerp gereed heeft”, vertelt Peter Klompmaker, projectmanager van Vattenfall. “Dat plan en de bijbehorende ontwerptekeningen landen in een opdrachtmap waarmee de aannemer de uitvoering in gaat.” Pieter van Poelje, commercieel manager van aannemer A.Hak: “Bij de ontwikkeling van een nieuwe wijk is dat doorgaans geen probleem: een aannemer heeft dan ondergronds vaak alle ruimte voor de aanleg van warmte-infrastructuur, zoals een transportleiding en een wijkdistributienet. Je komt niet snel voor onaangename verrassingen te staan, waardoor de risico’s klein zijn.”
 

Grote uitdagingen in bebouwd stedelijk gebied

Peter Klompmaker: “Vanwege de energietransitie en het gasvrij maken van de gebouwde omgeving leggen we echter steeds vaker leidingeninfrastructuur aan in bebouwd stedelijk gebied. Dat is een veel ingewikkelder terrein: er is nauwelijks vrije ruimte. Normaalgesproken zetten wij een tracé op tekening en kan de aannemer daarmee aan de slag. Maar in bebouwd gebied kan die aannemer ineens voor hele grote uitdagingen komen te staan, waar in het ontwerp onvoldoende rekening mee gehouden is: waar kan ik mijn stenen neerleggen? Waar laat ik de grond?”


Traditionele werkwijze leidt tot verspilling

Chris Westmaas, engineer bij A.Hak en tevens verantwoordelijk voor een deel van de werkvoorbereiding in de Gentiaanbuurt, haakt aan: “De kans is vrij groot dat je het ontwerp buiten in het veld niet kan realiseren zoals het op tekening staat. Op papier kan een olifant vliegen; de werkelijkheid is anders. Soms is er onvoldoende rekening gehouden met de aanwezigheid van bomen of afvalbakken. Dan staat het ‘treintje’ stil. Soms moet een op papier bedacht ontwerp zelfs in zo’n mate gewijzigd worden, dat het nodig is de vergunning aan te passen. Dan moet je opnieuw naar de gemeente toe. Al met al kan er veel verspilling optreden bij zo’n traditionele manier van werken.”
 
“Bovendien”, zegt Klompmaker, “kunnen dit soort onvoorziene zaken ertoe leiden dat het voor een aannemende partij lastig wordt om het project rendabel uit te voeren. Elk ‘wissewasje’ dat het gevolg is van onvoldoende aandacht in de voorbereidende fase, kan dan tot discussies over meerwerk leiden.” Pieter van Poelje benadrukt dat meerwerk voor een aannemer ook helemaal niet interessant is. “Hij moet zijn hele proces omgooien. Meerwerk leidt alleen maar tot gezeur, een negatieve sfeer en spanningen.”
 

Gelijkwaardige partners in voorbereidingsfase

In een zoektocht naar een alternatief voor de gebruikelijke manier van werken hebben Vattenfall en A.Hak ervoor gekozen in een deel van de Gentiaanbuurt al tijdens de planvorming nauw te gaan samenwerken in de vorm van een bouwteamconstructie. “We hebben echt als gelijkwaardige partners samen een plan van aanpak gemaakt en de opdrachtmap voor de uitvoering gevuld”, vertelt Klompmaker.  Westmaas: “Omdat je samen met elkaar aan tafel zit ben je in staat de kennis en ervaring van het voortraject én van de uitvoering te bundelen en te komen tot een ontwerp dat veel beter aansluit op de praktische uitvoeringswerkelijkheid.”
 
Klompmaker: “Door die betere aansluiting elimineer je risico’s en voorkom je veel discussies over meerwerk tijdens de uitvoering, omdat je gezamenlijk het proces doorloopt en er ook een gedeeld beeld ontstaat van wat je tegen gaat komen.” Van Poelje geeft een voorbeeld: “Bij de uitvoering van werk in de ondergrond bestaat in Amsterdam de regel dat je minimaal 10 meter afstand moet bewaren tot sommige oude – gietijzeren – leidingen die er liggen. Als bouwteam zijn we in overleg gegaan met de leidingeigenaar. Dat heeft ertoe geleid dat we die afstand op veel plaatsen door onze voorgestelde methodiek belangrijk konden reduceren. Dat is een heel praktische winst van de samenwerking geweest.”
 

Traditionele rolverdeling ‘opdrachtgever – aannemer’ loslaten

Een belangrijke succesfactor voor het slagen van een bouwteamsamenwerking is vertrouwen. In de traditionele rolverdeling tussen opdrachtgever en aannemende partij is dat vertrouwen zeker niet vanzelfsprekend aanwezig, maakt Van Poelje duidelijk: “Vanuit die traditionele rolverdeling denkt een aannemer dat de opdrachtgever altijd voor een dubbeltje op de eerste rij wil zitten. En een opdrachtgever denkt dat een aannemer het liefst zoveel mogelijk meerwerk ‘binnenharkt’.” “Een bouwteamsamenwerking vraagt om het loslaten van die traditionele rolverdeling”, zegt Klompmaker. “Het is een open en transparant proces, dat goed loopt wanneer je gelijkwaardig in vertrouwen met elkaar samenwerkt aan een gemeenschappelijk doel.” Westmaas: “Het mooie is dat we in de voorbereidende fase nooit discussie hebben gehad over een urenstaat die we vanuit de aannemer bij de opdrachtgever inleverden. In het bouwteam was het uitgangspunt: samen een kwalitatief hoogwaardige uitvoeringsmap opleveren. Dat was het doel. In feite waren de kosten van ondergeschikt belang.”  
 

Agile werken in sprints

“Overigens is er best wat tijd overheen gegaan voordat de bouwteamsamenwerking ook echt soepel liep”, vertelt Klompmaker. “Aanvankelijk werd er in een grote groep ellenlang vergaderd. Ook hadden we geen goed zicht op de voortgang van de verschillende deelproducten die moesten worden opgeleverd. Dat veranderde toen we met een veel kleiner team ‘agile’ en in ‘sprints’ gingen werken. Dat betekende dat we het uiteindelijke projectdoel in allemaal kleine stukjes opknipten die we telkens in een sprint van zo’n twee tot vier weken helemaal af konden ronden. Doordat je in zo’n sprint telkens met een klein projectdoel aan de slag bent, wordt het heel duidelijk wat er van het team verwacht wordt. Van die manier van werken hebben we echt de vruchten kunnen plukken.”


Bouwteamsamenwerking is magneet voor jonge technici

Afgezien van de voordelen die een bouwteamconstructie zowel de opdrachtgevende als de aannemende partij biedt, maakt deze manier van werken het ook interessant voor jonge technici om te kiezen voor het vakgebied ondergrondse infra, stelt Van Poelje. “Je bent niet alleen met de uitvoering bezig, of met de voorbereiding, maar met het grotere geheel. Dat maakt het werken in de ondergrondse infra extra aantrekkelijk. Deze manier van samenwerken is als het ware een magneet voor het aantrekken van jonge technici.”
 

Ook bouwteamsamenwerking in uitvoeringsfase

In de Gentiaanbuurt richtte de bouwteamsamenwerking zich vooral op de voorbereidende fase ten behoeve van de aanleg van het wijkdistributienet. Klompmaker: “Na het opleveren van de uitvoeringsmap hebben we tegen de aannemer gezegd: ga lekker je gang. Maar bij een ander project – de aanleg van een primaire leiding – hebben we ook in de uitvoeringsfase meer als bouwteam gewerkt. Dan zit je wekelijks bij elkaar om de voortgang te bespreken en te bekijken of het financiële plaatje nog is gewijzigd. En samen kijk je hoe je bepaalde hobbels het best uit de weg kunt helpen.” Westmaas: “Bij de aanleg van die primaire leiding is vooraf heel duidelijk gecommuniceerd dat de uitvoering niet het feestje was van de aannemer. Het idee was: als we een knelpunt constateren, dan lossen we dat samen op. Dat is heel anders dan de traditionele manier van werken, waarin de aannemer voor een oplossing moet zorgen als zich een probleem voordoet. Wanneer die dan vervolgens met een rekening komt, ontstaan er nogal eens discussies met de opdrachtgever. Daar is in dit project tijdens de uitvoering nauwelijks sprake van geweest. Dat is door beide partijen als heel prettig ervaren.”

Bekijk via deze link de videopresentatie van dit project. 

Bron: A. Hak

Terug naar overzicht

BIG Magazine ontvangen?

BIG Magazine komt twee keer per jaar uit en is gratis voor onze leden. Wil je dit branchemagazine vol met projecten en nieuws ontvangen, schrijf je dan in of word lid!

BIG Magazine is gratis voor leden. Nog geen lid? Meld je hier aan!