De filedruk in Nederland is volgens de ANWB in 2019 met 17 procent gestegen, na een stijging van 20 procent in 2018. Het bedrijfsleven leed in 2018 1,4 miljard euro schade door files, aldus onderzoek in opdracht van brancheorganisatie TLN. Volgens Bart Vannieuwenhuyse, Belgisch ondernemer, visionair én tevens voorzitter van de themagroep Buisleidingen en Duurzaamheidsdoelen van BIG moeten we nieuwe wegen zoeken om te voorkomen dat het transportsysteem helemaal vastloopt: onder de grond!
Vannieuwenhuyse is al decennia bezig met de vraag of we vervoersstromen kunnen verplaatsen naar onder het aardoppervlak. Twintig jaar geleden promoveerde hij aan de KU Leuven op het onderwerp. Een groot knelpunt zijn de hoge kosten. Maar de ondernemer ziet een kentering. Anders dan rond de eeuwwisseling is er nu een ‘sense of urgency’, meent hij. Steeds meer partijen zien dat een verandering noodzakelijk is. “Om te beginnen is er de discussie over duurzaamheid. De logistieke sector heeft tot nu toe de dans aardig weten te ontspringen, maar de druk om een duit in het zakje te doen wordt steeds groter. De sector zal een grotere bijdrage moeten leveren aan de vergroening. Daarnaast is er een dubbel capaciteitsprobleem. Het wordt steeds moeilijker om chauffeurs te werven en de wegen raken steeds voller, met congestie en economische verliezen als gevolg.”
Stromen bundelen
Vannieuwenhuyse is partner en mede-oprichter van TRI-VIZOR, een spin-off van de Universiteit van Antwerpen. Het bedrijf brengt goederenstromen bij elkaar om vervolgens het transport zo efficiënt mogelijk te organiseren. “We streven naar horizontale partnerships in logistiek. Het is nu eenmaal doelmatiger om één volle vrachtwagen te laten rijden dan twee halfvolle. Dat gebeurt nu nog veel te vaak. TRI-VIZOR is soms de architect van samenwerkingsverbanden, soms de partij die samenwerking eenmalig operationeel ondersteunt en begeleidt.” Met zijn bedrijf richt de ondernemer zich vooral op het zo doelmatig mogelijk benutten van het huidige transportsysteem, van de haven tot en met de ‘last mile’ in een stedelijke omgeving. Ondertussen denkt hij na over de toekomst. “We zien dat het systeem tegen zijn grenzen aanloopt. De vraag is hoe we de logistiek toekomstbestendig kunnen maken. Een mogelijkheid is om een volwaardige vijfde modaliteit te creëren, aanvullend op weg, water, spoor en lucht: onder de grond.”
Hij verwijst naar een Nederlands plan uit 1997. Het idee was toen om ondergronds transport te organiseren van de bloemenveiling in Aalsmeer naar luchthaven Schiphol over een afstand van 24 kilometer. Kosten: 500 miljoen tot 1 miljard euro. Het plan is nooit uitgevoerd; de businesscase was niet rond te krijgen. “Voor een deel door de rekenmethode”, volgens Vannieuwenhuyse. “Je moet de kosten uitsmeren over de gehele levenscyclus. Maar het is een moeilijk verhaal.”
Hyperloop
Hardt Hyperloop gaat in Groningen een testcircuit bouwen voor de hyperloop, een supersnel vervoersmiddel dat zich in een buis voortbeweegt. Snelheden van meer dan 700 kilometer per uur behoren tot de mogelijkheden. In minder dan een uur naar Parijs, bijvoorbeeld. Eind dit jaar moet de bouw starten van een 2,6 kilometer lange stalen buis met een doorsnede van 1,4 meter. Ook andere partijen kunnen gebruik maken van de testopstelling.
Bart Vannieuwenhuyse volgt de ontwikkelingen op de voet. De hyperloop mikt vooralsnog vooral op personenvervoer als alternatief voor het vliegtuig, maar kan ook worden gebruikt voor goederentransport. “Snelheid is daarbij niet het belangrijkste”, aldus de Belgische ondernemer. “Betrouwbaarheid staat voorop. Maar je kunt dezelfde technologie gebruiken.”
Cargo-sous-terrain
Met bijzondere belangstelling volgt hij de ontwikkelingen rond het Cargo-sous-terrain-initiatief (CST) in Zwitserland. Zwitserse partijen, waaronder de grote supermarktketens Coop en Migros, willen een ondergronds netwerk opzetten om de bevoorrading van hun winkels zeker te stellen. Het netwerk moet uiteindelijk zo’n 500 kilometer lang worden, te beginnen met een verbinding tussen Bern en Zürich.
“Het is mooi dat dit initiatief begonnen is met private partijen, supermarkten en de posterijen, zonder enorme subsidies van de overheid. De overheid heeft zich wel gecommitteerd aan het initiatief en werkt aan de juridische kaders en regelgeving om deze vorm van transport mogelijk te maken.” In 2018 is circa 100 miljoen Zwitserse franken (86 mln. euro) opgehaald om de plannen uit te werken. De eerste tunnel moet Zürich verbinden met het logistieke centrum Härkingen-Niederbipp, 70 kilometer verderop. Kosten: 3 miljard euro.
Vannieuwenhuyse vertelt enthousiast over dit initiatief aan studenten en ondernemers. “Ik zet mensen graag aan het denken. En ik denk dat wij in de Benelux kunnen leren van wat er in Zwitserland gebeurt, al zijn de omstandigheden ook anders. De technologie is niet de grootste uitdaging. De vraag is vooral hoe we de businesscase sluitend kunnen krijgen. Daarvoor moeten we de kosten delen over partijen en goederenstromen bundelen. Partijen bij elkaar brengen.”
Future Proof Transport Initiatives
Mede met het doel voor ogen om partijen bij elkaar te brengen heeft TRI-VIZOR samen met Enprodes en Van Gemert Groep een nieuwe organisatie opgericht: Future Proof Transport Initiatives (FPTI). “Wij brengen partijen samen om nieuwe toepassingen van buisleidingen te exploreren, te ontwikkelen en te implementeren. Nu worden buisleidingen nog uitsluitend gebruikt voor vloeistoffen en gassen. Wij zien mogelijkheden om andere goederen, zoals pakketjes en goederen op pallets ondergronds te vervoeren.” Concrete projecten zijn er nog niet, erkent Vannieuwenhuyse. “We zijn nu nog vooral de dialoog aan het aanzwengelen. We willen de geesten rijp maken voor nieuwe ideeën. We organiseren events om kennis uit te wisselen. Zodra zich een kansrijk idee voordoet waar een aantal bedrijven en organisaties zich achter willen stellen, kunnen wij op projectbasis bijspringen. Sturend dan wel begeleidend tot en met de daadwerkelijke implementatie.”
